Ερευνητές αναλύουν τα βαθμολογικά δεδομένα των πανελλαδικών εξετάσεων κάθε χρόνο και προχωρούν σε συμπεράσματα συνήθως καταστροφολογικά, σε ιερεμιάδες, οιμωγές κτλ. Καταστρεφόμαστε ως χώρα, πάμε στο σκοτάδι, δεν υπάρχει μέλλον κτό.
Μερικές παρατηρήσεις επί αυτών δικές μου:
α) οι βαθμοί στις πανελλαδικές δεν σχετίζονται με την καλλιέργεια των νέων μας αλλά με την ικανότητά τους να αντεπεξέλθουν σε συγκεκριμένες απαιτήσεις που περιλαμβάνουν αποστήθιση, ύλη συχνά πολύ υψηλού επιπέδου (πχ. στα μαθηματικά) και σε τεχνικές απάντησης που είναι συγκεκριμένες και συχνά δεν τις αφομοιώνει ο υποψήφιος.
β) η καλλιέργεια που χρειάζεται ο αυριανός πολίτης αποκτάται στα μαθήματα γενικής παιδείας, στις εκδηλώσεις του σχολείου, στις δραστηριότητες που αναπτύσσονται ή δεν αναπτύσσονται σε κάθε σχολείο, στον χώρο της οικογένειας, με το εξωσχολικό διάβασμα, τον κινηματογράφο, το θέατρο, τα ταξίδια, τον διάλογο με συγγενείς και φίλους κτλ.
γ) οι νέοι μας, αν καθοδηγηθούν αποτελεσματικά και τους δοθεί η ελευθερία έκφρασης, μπορούν να δώσουν εκπληκτικά αποτελέσματα. Μιλώ για τα ανθρωπιστικά μαθήματα, όπου δεν προϋποτίθενται τεχνικές γνώσεις από προγενέστερες τάξεις, όπως στα μαθηματικά ή τη χημεία.
δ) Το ίδιο εκπληκτικά είναι τα προϊόντα των νέων μας, αν οι προτάσεις και οι πρωτοβουλίες τους δεν απορρίπτονται, για να μη χαθεί ένα πεντάλεπτο από την παράδοση.
ε) Η εισαγωγή αμαθών ή ημιμαθών σε πανεπιστημιακές σχολές είναι ένα πρόβλημα που έχει περιοριστεί πλέον με την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής, αλλά δεν έχει εξαλειφθεί. Αυτό το πρόβλημα το λύνει η ζωή. Τα παιδιά που στερούνται στοιχειώδεις γνώσεις δεν πρόκειται να αποφοιτήσουν, αλλά θα εγκαταλείψουν το πανεπιστήμιο. Κι αν τυχόν αποφοιτήσουν δεν θα τολμήσουν να ασκήσουν αυτό το επάγγελμα, γιατί έχουν αυτογνωσία. Θα ασχοληθούν με τον κλάδο των υπηρεσιών ως υπάλληλοι.
στ) Ολοένα και περισσότερα παιδιά κατευθύνονται προς την επαγγελματική εκπαίδευση (ΕΠΑΛ, ΔΙΕΚ κτλ) έχοντας συνείδηση των δυνατοτήτων τους και της αγοράς εργασίας. Εδώ χρειάζεται επανάσταση, ώστε να γίνουν αυτά τα σχολεία άψογα στη λειτουργία τους.
ζ) Όλα όσα σημειώνω εδώ είναι προϊόντα της πολυετούς πείρας μου στο σχολείο μου στο Μενίδι και στα προηγούμενα σχολεία μου και όχι απότοκο στατιστικών αναλύσεων με μακροεντολές και αλγορίθμους. Νομίζω πως είναι πολύ σημαντικό οι επικεφαλής της ελληνικής εκπαίδευσης όλων των επιπέδων (υπουργός, υφυπουργοί, προϊστάμενοι κτλ.) να επισκέπτονται σχολικές μονάδες για να γνωρίζουν πώς είναι οι πραγματικοί μαθητές, ποια είναι τα προβλήματα των πραγματικών σχολείων, ώστε να μπορούν να σχεδιάζουν την εκπαιδευτική πολιτική.
(Αναδημοσιεύω εδώ μιαν επιστολή -απάντηση της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου κ. Κατερίνας Ευαγγελάτου, η οποία απαντάει σε δύο σχόλια του Τ. Θεοδωρόπουλου διευκρινίζοντας με τον πιο αποστομωτικό και επεξηγηματικό τρόπο τη φιλοσοφία του θεσμού του οποίου ηγείται. Προσωπικά ήμουν και είμαι επιφυλακτικός έναντι παρόμοιων καινοτομιών όπως αυτές που είδαν οι θεατές της Επιδαύρου τον τελευταίο καιρό. Όμως αυτή η επιφυλακτικότητά μου πηγάζει κυρίως από την προτίμηση που έχω πάντοτε προς το πρωτότυπο κείμενο. Διαβάστε την υποδειγματική απάντηση της κ. Ευαγγελάτου, η οποία μας προσφέρει ένα σεμινάριο θεατρικής παιδείας σε λίγες παραγράφους.)
Η Καθημερινή 29 Jul 2023
Με ιδιαίτερη έκπληξη διάβασα στα πρόσφατα φύλλα της «Καθημερινής» της Κυριακής δύο άρθρα του κ. Τάκη Θεοδωρόπουλου (19/7/2023, «Η Επίδαυρος και η επαρχία μας», 23/7/2023, «Η Επίδαυρος της νέας εποχής»), στα οποία με τρόπο απαξιωτικό αναφέρεται στον θεσμό των Επιδαυρίων σήμερα. Το περιεχόμενο των άρθρων –άκρως παραπλανητικό για τους αναγνώστες της έγκριτης εφημερίδας– με αναγκάζει να απαντήσω από τη θέση της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου, ώστε να αποκαταστήσω την αλήθεια για τον κορυφαίο πολιτιστικό φορέα της χώρας μας.
1. Διαβάσαμε ότι η Επίδαυρος «έχει περιοριστεί στον άχαρο ρόλο του ελεήμονος οικοδεσπότη που περιθάλπει τον θεατρικό μικρόκοσμο της επαρχίας μας» και «είναι κλινικώς νεκρή».
Είναι φανερό ότι ο κ. Θεοδωρόπουλος όχι μόνο δεν επισκέπτεται το φεστιβάλ τα τελευταία χρόνια, αλλά δεν έκανε και τον κόπο, ως ώφειλε, να μελετήσει το πρόγραμμά μας, προτού γράψει –ελαφρά τη καρδία– όχι ένα, αλλά δύο άρθρα, σε έντονα επικριτικό ύφος.
Αποτελούν, άραγε, «θεατρικό μικρόκοσμο της επαρχίας μας» οι ακόλουθες παραγωγές των τελευταίων ετών στην Επίδαυρο;
H παγκόσμια πρεμιέρα ενός νέου «Οιδίποδα» της συγγραφέως Μάγια Τσάντε σε σκηνοθεσία του Τόμας Οστερμάγιερ –συμπαραγωγή με την Schaubühne (2021)–, το κατανυκτικό ρεσιτάλ του Λεωνίδα Καβάκου με έργα Μπαχ (2020); Αποτελούν δείγμα επαρχιωτισμού οι περυσινές παγκόσμιες πρεμιέρες του Γιόχαν Σίμονς («Αλκηστις» από το Schauspielhaus Μπόχουμ) και του Ούλριχ Ράσε («Αγαμέμνονας» από το Rezidenztheater του Μονάχου), παραστάσεις που παρουσιάζονται ακόμα στην Ευρώπη, διαφημίζοντας το όνομα του φεστιβάλ μας ως συμπαραγωγού;
Είναι μήπως επαρχιακός θίασος η μέγιστη Κομεντί Φρανσαίζ που το 2019 παρουσίασε την παράσταση «Ηλέκτρα – Ορέστης» από τον Ιβο βαν Χόβε; Ή μήπως ο Μπομπ Γουίλσον με τον «Οιδίποδά» του; Είναι άραγε ο θρυλικός Φρανκ Κάστορφ, που μας χάρισε φέτος μια παράσταση-τομή, μέρος «του θεατρικού μας μικρόκοσμου»;
Tα έργα αυτά, που παρουσιάστηκαν σε παγκόσμια πρώτη στην Επίδαυρο, αποτελούν διεθνείς συμπαραγωγές-αναθέσεις του φεστιβάλ και φανερώνουν την εξέχουσα θέση που έχει κερδίσει τα τελευταία χρόνια ανάμεσα στους διεθνείς πολιτιστικούς οργανισμούς.
2. Για τη σκηνοθεσία των έργων γράφει ο κ. Θεοδωρόπουλος «Αν κάποιος σκηνοθέτης θεωρεί αυτά τα κείμενα ξεπερασμένα για τα γούστα του, γιατί τα πιάνει στα χέρια του;».
Αποστολή μας είναι η σύνδεση της κληρονομιάς του αρχαίου δράματος με τις σύγχρονες παραστατικές φόρμες και δραματουργικές αναζητήσεις, και όχι η μουσειακή αναπαράσταση μιας εικασίας για το ποια ήταν κάποτε η μορφή αυτών των έργων/παραστάσεων. Στόχος μας είναι η δημιουργία παραστάσεων που να αφορούν τον σύγχρονο θεατή και να εξελίσσουν την οπτική του – στον κόσμο και στην τέχνη.
Προς την κατεύθυνση αυτή καταβάλλουμε στοχευμένες προσπάθειες και έχουμε προχωρήσει σε στρατηγικές δράσεις για την ενίσχυση της σύγχρονης δραματουργίας σε διάλογο με τα αρχαία κείμενα. Κείμενα που έχουν απήχηση στο σήμερα και μας καλούν να μη σταματήσουμε να είμαστε τολμηροί στην ανάγνωσή τους. Το 2021 εγκαινιάστηκε η Πάροδος, ένα διακαλλιτεχνικό πρόγραμμα για την έρευνα πάνω στη δραματουργία του αρχαίου δράματος. Για τέταρτο χρόνο υλοποιείται τo πρόγραμμα Contemporary Ancients, στο πλαίσιο του οποίου έχουν γραφεί, παρουσιαστεί και εκδοθεί 11 νέα θεατρικά έργα βασισμένα στο αρχαίο δράμα.
Είναι πεποίθησή μας ότι οι σκηνοθέτες οφείλουν να προσφέρουν τη δική τους ερμηνεία πάνω στα έργα. Ο παραλληλισμός πιστότητας των κειμένων με παρτιτούρες του Μπετόβεν είναι αληθινά άστοχος. Η θεατρική πράξη έχει ήδη απαντήσει στα ερωτήματα αυτά – οι προβληματισμοί του κ. Θεοδωρόπουλου φοβάμαι πως ηχούν σήμερα επικίνδυνα αναχρονιστικοί. Το κείμενο αποτελεί δημιουργικό εργαλείο στα χέρια του σκηνοθέτη και της καλλιτεχνικής ομάδας. Δεν κείτεται πλέον, αναγεννάται μέσα από τη μετάφραση, την πιθανή διασκευή και φυσικά τη θεατρική πράξη. Εν ολίγοις, είναι ζωντανός οργανισμός, αυτονομείται ερμηνευτικά μέσα στην πορεία των ετών και μπορεί να ανανοηματοδοτηθεί. Ο σκηνοθέτης οφείλει να εργάζεται απελευθερωμένος, προτείνοντας τη δική του εκδοχή σε ένα πανάρχαιο έργο. Στο πλαίσιο αυτό επιθυμούμε ένα σύγχρονο, ανταγωνιστικό και διεθνές φεστιβάλ που αφουγκράζεται τον σφυγμό της εποχής του. Άλλωστε, το πρόγραμμα των Επιδαυρίων διαθέτει ευρύτατο φάσμα καλλιτεχνικών γλωσσών, ώστε κανείς να μπορεί να επιλέξει ποια παράσταση θα παρακολουθήσει.
3. Σε κάθε καλόπιστο που ασχολείται με τη θεατρική τέχνη της χώρας μας είναι σαφές ότι η Επίδαυρος έχει περάσει σε νέα εποχή – κάτι που φαίνεται να αγνοεί ο συντάκτης της «Κ». Το φεστιβάλ παρακολούθησαν φέτος, στο πλαίσιο μιας νέας πρωτοβουλίας για τη συστηματική προβολή των ελληνικών παραστατικών τεχνών στο εξωτερικό (grape-greek Agora of Performance), 60 προσκεκλημένοι, επικεφαλής των μεγαλύτερων φεστιβάλ και θεάτρων του κόσμου. Οι εντυπώσεις τους από τις παραστάσεις που παρακολούθησαν ήταν άριστες. Αυξανόμενο είναι και το ενδιαφέρον ξένων δημοσιογράφων για τις παραγωγές μας, με σημαντικές δημοσιεύσεις στον διεθνή Τύπο.
Ενόψει όλων αυτών, μας γεννά εύλογες απορίες και μας λυπεί πραγματικά η εμμονή του κ. Θεοδωρόπουλου σε άδικες και παραπλανητικές αναφορές σχετικά με το φεστιβάλ και τον προγραμματισμό του. Το φεστιβάλ όχι μόνο δεν είναι «κλινικώς νεκρό», αλλά αντιθέτως πυροδοτεί συζητήσεις, ανοίγει διάλογο με την κοινωνία και την εποχή του, δίνει βήμα σε Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες και ενδυναμώνει σταθερά τη θέση του στον διεθνή χάρτη. Μήπως αυτό ενοχλεί;
«Αποστολή μας είναι η σύνδεση της κληρονομιάς του αρχαίου δράματος με τις σύγχρονες παραστατικές φόρμες, όχι η μουσειακή αναπαράσταση μιας εικασίας».
«Είναι πεποίθησή μας ότι οι σκηνοθέτες οφείλουν να προσφέρουν τη δική τους ερμηνεία πάνω στα έργα. Ο παραλληλισμός πιστότητας των κειμένων με παρτιτούρες του Μπετόβεν είναι αληθινά άστοχος».
Η εποχή των δεινοσαύρων ολοκληρώθηκε με τον αφανισμό τους και, όπως φαίνεται, το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τους ανθρώπους. Με μια διαφορά. Οι δεινόσαυροι δεν μπορούσαν να το προβλέψουν…
ΕΛΙΖΑΜΠΕΤ ΚΟΛΜΠΕΡΤ Ο έκτος αφανισμός. Μια αφύσικη ιστορία
Μπορεί η πρώτη επιστημονική ιδέα που μαθαίνουν σήμερα τα παιδιά μας να είναι ο αφανισμός –ποιο παιδί δεν ξέρει τους δεινόσαυρους;– αλλά ελάχιστοι συνειδητοποιούμε το πραγματικό της νόημα, ότι κάποια στιγμή δηλαδή πιθανότατα θα γίνει και το είδος μας θύμα αυτής της πραγματικότητας. Διαβάζοντας τον «Εκτο αφανισμό: Μια αφύσικη ιστορία» της δημοσιογράφου και συγγραφέα Ελίζαμπεθ Κόλμπερτ γίνεσαι κοινωνός μιας μοναδικής εμπειρίας ανακάλυψης. Κατ’ αρχάς, δεν αμφισβητείς ούτε στιγμή την απόφαση των κριτών που απένειμαν στο βιβλίο αυτό ένα βραβείο Πούλιτζερ το 2015.
Η Κόλμπερτ σου χαρίζει το προνόμιο ενός εισιτηρίου στη διπλανή της θέση, σ’ ένα ταξίδι που παρακολουθεί το μακραίωνο φαινόμενο των αφανισμών διαφόρων ειδών από προσώπου γης, για να καταλήξει στη δική μας εξαφάνιση. Το ταξίδι αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο, αλλά έχει τεράστιες ανταμοιβές, καθώς η συγγραφέας φροντίζει με χιούμορ και οξυδέρκεια να το κάνει λίγο πιο ευχάριστο. Στην πορεία γνωρίζεις μαζί της σκαπανείς, επιστήμονες και ερευνητές, και πάνω απ’ όλα μαθαίνεις σε βάθος μια ιστορία που σε αφορά προσωπικά.
Η Κόλμπερτ επισημαίνει ότι εδώ και μισό δισεκατομμύριο χρόνια έχουν συμβεί πέντε μαζικοί αφανισμοί, κατά τους οποίους η βιοποικιλότητα μειώθηκε ξαφνικά και δραματικά. Ξεκινάει απ’ τον Παναμά για να δει τι συμβαίνει με τον αφανισμό του χρυσού βατράχου. Επισκέπτεται το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Γαλλίας, όπου βρίσκεται η πρώτη μαρτυρία αφανισμού από τον φυσιοδίφη Ζορζ Κιβιέ, και βλέπει τη «Μόνα Λίζα της παλαιοντολογίας», το σκίτσο των δοντιών ενός μαστόδοντα. Επειτα, ταξιδεύει στο Ισλανδικό Ινστιτούτο Φυσικής Ιστορίας στο Ρέικιαβικ, για να δει μία απ’ τις τελευταίες άλκες. Το πτηνό εξαφανίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα, εξαιτίας της ανθρώπινης απληστίας. Στη συνέχεια, ταξιδεύει στην κωμόπολη Γκούμπιο, βόρεια της Ρώμης, όπου υπάρχουν τα πρώτα ίχνη του τέλους της Κρητιδικής Περιόδου, του πρώτου μεγάλου αφανισμού, που συνέβη «μια κατά τα άλλα συνηθισμένη μέρα πριν από εξήντα πέντε εκατομμύρια χρόνια», όταν «ένας αστεροειδής πλάτους δέκα χιλιομέτρων προσέκρουσε στη Γη».
Η Ανθρωπόκαινος
Το πραγματικά συναρπαστικό κομμάτι του ταξιδιού ξεκινάει με την ανακάλυψη της «ανθρωπόκαινου», της γεωλογικής εποχής που κυριαρχείται απ’ τους ανθρώπους. «Είναι πιθανόν», της μαρτυρούν δύο επιστήμονες, «η παρακαταθήκη της Ανθρωπόκαινου να είναι αυτή ενός από τα πλέον αξιοσημείωτα, αν όχι κατακλυσμιαία, γεγονότα στην ιστορία του πλανήτη μας».
Τα νέα που κομίζει η Κόλμπερτ δεν είναι καθόλου καθησυχαστικά. «Αν συνεχίσουν οι σημερινές τάσεις, οι συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα θα ξεπεράσουν μέχρι το 2050 τα 500 μέρη ανά εκατομμύριο, θα είναι περίπου διπλάσιες δηλαδή από την προβιομηχανική εποχή. Αναμένεται ότι μια τέτοια αύξηση θα οδηγήσει τελικά σε άνοδο της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1,5 έως 3,5 βαθμούς Κελσίου, κι αυτό με τη σειρά του θα πυροδοτήσει διάφορα γεγονότα που θα αλλάξουν τον κόσμο, μεταξύ αυτών την εξαφάνιση των παγετώνων που απομένουν, τη βύθιση νησιών με χαμηλό υψόμετρο και των παράκτιων πόλεων, καθώς και το λιώσιμο των πάγων της Αρκτικής. Αυτά είναι μόνο τα μισά».
Η δημοσιογράφος θίγει την οξίνιση των ωκεανών, το «εξίσου κακό δίδυμο αδελφάκι» της υπερθέρμανσης του πλανήτη. «Οπως ακριβώς έχει μεγάλη διαφορά για τη χημεία του αίματός σας το αν θα σας πάρει ένα μήνα ή μία ώρα για να πιείτε έξι μπίρες, έτσι έχει και μεγάλη διαφορά για τη θαλάσσια χημεία το αν το διοξείδιο του άνθρακα προστεθεί στη θάλασσα μέσα σε ένα εκατομμύριο χρόνια ή μέσα σε εκατό χρόνια. Για τους ωκεανούς, όπως και για το ανθρώπινο συκώτι, ο ρυθμός έχει σημασία». Επειτα, μεταφέρεται στην Αυστραλία, σ’ ένα μικρό νησάκι ονόματι One Tree, για να δει τι συμβαίνει στους υφάλους, οι οποίοι προβλέπεται να είναι το πρώτο οικοσύστημα της σύγχρονης εποχής που θα αφανιστεί ολοκληρωτικά, έως το τέλος αυτού του αιώνα. Αν συνεχιστούν οι τάσεις, μέχρι το 2050 οι επισκέπτες του Μεγάλου Κοραλλιογενούς Υφάλου θα βλέπουν μόνο νεκρά κοράλλια γύρω τους.
Στον Αμαζόνιο
Στη συνέχεια, η Κόλμπερτ κατευθύνεται στο δάσος του Αμαζονίου. «Αν υποθέσουμε, πολύ συντηρητικά, ότι υπάρχουν δύο εκατομμύρια είδη στα τροπικά δάση, αυτό σημαίνει ότι χάνονται περίπου πέντε χιλιάδες είδη τον χρόνο. Δηλαδή δεκατέσσερα είδη την ημέρα ή ένα είδος κάθε εκατό λεπτά». Ο σύγχρονος ρυθμός αφανισμού είναι «10.000 φορές μεγαλύτερος απ’ τον φυσιολογικό». Σε μια σπηλιά κοντά στη Νέα Υόρκη η συγγραφέας διαπιστώνει τον αφανισμό νυχτερίδων, ενώ κάνει και μια εκτενή μνεία στις προσπάθειες σωτηρίας του ρινόκερου της Σουμάτρας που είναι επίσης υπό εξαφάνιση. «Η ειρωνεία είναι πως οι άνθρωποι είναι τόσο εκείνοι που έχουν οδηγήσει έως εκεί (στον αφανισμό) το είδος, όσο και εκείνοι που μπορούν να το σώσουν με τις ηρωικές τους προσπάθειες». Και καταλήγει στην Κοιλάδα Νεάντερταλ, στη Γερμανία, για να συναντήσει τον πρόγονο που αφανίσαμε εμείς.
«Ο λόγος που το βιβλίο αυτό το γράφει ένα μαλλιαρό δίποδο», γράφει η Κόλμπερτ, «αντί για ένα με φολίδες, έχει περισσότερο να κάνει με την ατυχία των δεινοσαύρων παρά με κάποια συγκεκριμένη αρετή των θηλαστικών». Την ίδια ώρα, αν και υπάρχουν πολλοί και διάφοροι λόγοι για την εξαφάνιση των ειδών, «αν ακολουθήσετε τη διαδικασία μέχρι τις ρίζες της, θα φτάσετε αναπόφευκτα στον ίδιο ένοχο: “ένα ψηλόλιγνο είδος”».
Το μεγάλο «Αν»
Ανησυχούμε για τις λεγόμενες υπαρξιακές απειλές που βιώνει το είδος μας, μιλάμε για την τεχνητή νοημοσύνη και για την πυρηνική απειλή. Η κλιματική αλλαγή αλλά και η υπερθέρμανση του πλανήτη, ωστόσο, φέρεται να είναι ένας ακόμα πιο άμεσος κίνδυνος. Βρισκόμαστε στην αρχή του έκτου αφανισμού, και αναμφισβήτητα ο βασικός υπαίτιος είμαστε εμείς. Η λέξη-κλειδί του βιβλίου είναι το «αν». Αυτό το «αν» επαναλαμβάνεται σαν μάντρα στο βιβλίο και προβληματίζει. Τι θα γίνει από εδώ και πέρα, αν συνεχίσουμε με τον ίδιο τρόπο ζωής; Είναι προφανές ότι παίρνουμε ένα τεράστιο ρίσκο, κι ότι πιθανώς πριονίζουμε το κλαδί πάνω στο οποίο καθόμαστε. Οι αισιόδοξοι λένε ότι μπορούμε να αποτρέψουμε τον δικό μας αφανισμό. Η Κόλμπερτ δεν είναι και πολύ σίγουρη. Ο γεωλογικός χρόνος είναι ασύλληπτα μεγάλος, αλλά με τη δράση μας διακινδυνεύουμε να τον συντομεύουμε δραστικά. «Η ιστορία της ζωής αποτελείται από “μακριά διαστήματα ανίας που διακόπτονται περιστασιακά από πανικό”», γράφει η Κόλμπερτ. Μήπως πλησιάζει επικίνδυνα αυτή η ώρα;
Μπορεί οι περισσότεροι και κυρίως οι μεταξύ σας τηλεθεατές να γνωρίζετε τη σιλικόνη σαν υλικό που βελτιώνει το …στήθος, όμως η βασική του χρησιμότητα δεν είναι αυτή βεβαίως.
Η σιλικόνη συνιστά βασική ύλη για όλα όσα παράγει ο σύγχρονος τεχνικός πολιτισμός, ευεργετικά αλλά και καταστροφικά.
Σήμερα θα σας μιλήσω για μια κοιλάδα της Καλιφόρνιας, εκεί που είναι και η πόλη του Steve Jobs, το Πάλο Άλτο, για τη Silicon Valley. Έτσι συνηθίσαμε να ονομάζουμε την περιοχή που γέννησε την τεχνολογία των υπολογιστών.
Εκεί τη δεκαετία του 1950 δούλευαν πολλοί μηχανικοί αυτοκινήτων και αεροσκαφών και σταδιακά άρχισαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας παράγοντας ολοκληρωμένα κυκλώματα για τις ανάγκες της αμυντικής βιομηχανίας και του Πενταγώνου. Συγκεντρώθηκαν επομένως εκεί μυαλά ανήσυχα και κατά συνέπεια αναπτύχθηκαν εταιρίες όπως η Atari, η Acorn κά.
Κοντά σε αυτούς ήρθαν να δουλέψουν και οι πρώτοι χάκερ που έκλεβαν όμως hardware, δηλ. κυκλώματα και τα μεταποιούσαν. Πιο δίπλα ομάδες που ασχολούνταν με το ζεν και το βουδισμό, άλλες με την επίδραση του LSD αλλά και ανήσυχα μυαλά καλλιτεχνών με πολιτικές ανησυχίες και ευαισθησίες.
Joan Baez, Janis Joplin, Jefferson Airplane, Grateful Dead είναι μερικοί από αυτούς τους ανήσυχους καλλιτέχνες.
Εκεί επίσης ήρθε και ο απόηχος των νεανικών εξεγέρσεων από τα αμερικανικά πανεπιστήμια, όπως το Μπέρκλεϊ και το Κίνημα Ελευθερίας του Λόγου. Σε αυτόν τον περιορισμένο χώρο όλες αυτές οι ανθρώπινες ομάδες, αφού συγκρούστηκαν αρχικά, σταδιακά συνεργάστηκαν ή ανέχτηκαν η μια την άλλη και γέννησαν την ψηφιακή τεχνολογία, τα κινήματα διαμαρτυρίας, την αποενοχοποίηση των ναρκωτικών, πολλά άλλα και με μια κουβέντα τη σημερινή εποχή.
Είναι ένα δίλημμα που ίσως είχαν κάποιοι στον Κουβαρά, στα Δερβενοχώρια, στα Μέγαρα μετά την ανάγνωση του μηνύματος 112 για εκκένωση της περιοχής. Να μείνω ή να φύγω; Όπως ο Μάρκος· άνοιξε την πόρτα του σπιτιού στα όρια οικισμού της Μάνδρας και κοντοστάθηκε με την ίδια αμφιβολία. Τα σπίτια με καλά καθαρισμένους τους γύρω χώρους, σκέφτηκε, μπορούν να σωθούν εάν οι ιδιοκτήτες μείνουν να σβήνουν τις μικροεστίες από εκτινάξεις φλεγόμενης ύλης. Ο ίδιος είχε αποψιλώσει την περιοχή του και το γειτονικό αλσύλλιο – «οι άνθρωποι που αγαπούν τα δέντρα πρέπει τώρα να τα κρατούν μακριά», συλλογίστηκε μελαγχολικά. Θα μείνω να το παλέψω και θα φύγω όταν τα πράγματα χειροτερέψουν, είπε.
Και πήρε την πιο ριψοκίνδυνη απόφαση – βραχύβια, ευτυχώς. Διότι η φωτιά είναι ένα τρομερό θεριό, μοσχαναθρεμμένο με μύρια όσα: την κάτω βόλτα που πήρε το κλίμα, τις εύφλεκτες συγκυρίες, τις οικιστικές πιέσεις και τις ανεξέλεγκτες χρήσεις γης, τους χαμένους κρίκους και τα λάθη στην πυροπροστασία, την ανθρώπινη απροσεξία και αδιαφορία, εν ολίγοις όλα τα προϊόντα της αποκοπής διοικούντων και διοικουμένων από το δάσος. Πολλά τα θανάσιμα ενδεχόμενα της δύσκολης αποκόλλησης «από το βιός μου»: η πυρόσβεση να εκκινήσει με κρίσιμη καθυστέρηση, το θεριό να φερθεί με απρόβλεπτους τρόπους, να αλλάξει τάχιστα κατεύθυνση και να κατακαύσει ασκαρδαμυκτί εκτός βολής δασικές εκτάσεις με άφθονη ξερή καύσιμη ύλη, να αποκόψει οδούς διαφυγής.
Είναι δύσκολο να πολεμήσεις τη φωτιά αν σε κυριεύει ο φόβος της φωτιάς, σκέφτηκε και ο Πέτρος, όμως έδρασε διαφορετικά. Αφού μετέφερε την οικογένεια μακριά, επέστρεψε με συντοπίτες αγρότες, σκαφτιάδες, νερουλάδες, να ριχτούν στα μέτωπα με αλυσοπρίονα, τρακτέρ, φαγάνες, υδροφόρες…
Δεν είναι εύκολη υπόθεση η εκκένωση. Ακουμπάει πάνω στο εύθραυστο γυαλί του χρόνου –ούτε πολύ νωρίς ούτε πολύ αργά–, την ανεμπόδιστη διαφυγή, τα συναισθήματα των ανθρώπων. Αν συνθέταμε στιγμιότυπα από φλεγόμενες περιοχές της Γης, ανέφερε Καλιφορνέζος αξιωματούχος, θα βλέπαμε κονβόι αυτοκινήτων να δραπετεύει από λαμπαδιασμένα δάση σε Καλιφόρνια, Όρεγκον, Καναδά, Ισπανία, Πορτογαλία, Γαλλία, Αλγερία, Τυνησία, Ιταλία, Ελλάδα, Τουρκία, Σιβηρία. Η εκκένωση σώζει ζωές. Αλλά και αποτυπώνει με τρόπο φρικιαστικό τη σάρωση των ανθρώπινων πληθυσμών από την ανθρωπογενή περίσσεια των ξεσπασμάτων της φύσης – τυφώνες, πλημμύρες, πυρκαγιές… Την κακοδαιμονία που εκθρέψαμε.
Οι συνθήκες θυμίζουν Αποκάλυψη σε πολλά μέρη του πλανήτη. Το κανονικό έχει εξαφανιστεί: Αυτός είναι ο νέος μας κόσμος.
Η Ολόκαινος Εποχή είναι η γεωλογική περίοδος στην οποία βρισκόμαστε εδώ και 11.700 χρόνια – εκείνο το χρονικό διάστημα κατά το οποίο οι άνθρωποι εφηύραν τη γεωργία, έχτισαν πόλεις, επινόησαν τη γραφή, κατέστησαν «μοντέρνοι», με όλη τη σημασία της λέξης. Ολη η ιστορία γράφηκε στη διάρκεια αυτής της εποχής, η οποία σφραγίστηκε από το ήπιο και σχετικά προβλέψιμο κλίμα, που επέτρεψε στους παγετώνες να υποχωρήσουν από την Ευρώπη και τη Βόρειο Αμερική, ενώ τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα ήταν επαρκώς υψηλά για να δώσουν τη δυνατότητα καλλιέργειας σιτηρών.
Πλέον, έχουμε εγκαταλείψει αυτές της συνθήκες της Ολόκαινης Εποχής και έχουμε εισέλθει σε εκείνες της αχαρτογράφητης Ανθρωπόκαινης, η οποία προκλήθηκε από τις ανθρώπινες δραστηριότητες και χαρακτηρίστηκε από το παγκόσμιο κλιματικό χάος και την οικολογική υποβάθμιση. Την περασμένη εβδομάδα, επιστήμονες της Ομάδας Εργασίας της Ανθρωποκαίνου (AWG) επέλεξαν τη λίμνη Κρόφορντ στον Καναδά ως το καλύτερο μέρος για να κηρύξουν την έναρξη της νέας γεωλογικής εποχής. Εάν το εγχείρημά τους αποδειχθεί επιτυχές, η Διεθνής Ενωση Γεωλογικών Επιστημών θα μπορούσε να κηρύξει επισήμως την έναρξη της Ανθρωποκαίνου Εποχής τον Αύγουστο του 2024.
Οι πάντες πιστεύουν πως η δική τους εποχή είναι σημαντική, η αλήθεια όμως είναι ότι ζούμε σε μια ιδιαίτερη περίοδο. Τα περισσότερα γεωλογικά επεισόδια διαρκούν εκατομμύρια έτη, καθιστώντας την Ολόκαινη Εποχή κάτι σαν ένα στιγμιαίο… ανοιγόκλεισμα των ματιών στο τέλος της Πλειστόκαινης Εποχής, που διήρκεσε 2,5 εκατ. χρόνια. Οσο για το χρονικό διάστημα που θα διαρκέσει η Ανθρωπόκαινος, αυτό εξαρτάται από το πόσο θα αντέξουν οι άνθρωποι (και το κατά πόσο αυτό που θα τους διαδεχθεί θα παρουσιάζει ενδιαφέρον για την παλαιοβιολογία).
Οι προκάτοχοί μας που κυριαρχούσαν στη Γη, οι δεινόσαυροι, δεν είχαν τον χρόνο – και το μυαλό – να θρηνήσουν μια εποχή που τελείωνε. Ο κόσμος τους πέρασε στιγμιαία από το ένα γεωλογικό όριο σε ένα άλλο, συνέπεια της πρόσκρουσης ενός μεγάλου αστεροειδούς που εξαφάνισε τα τρία τέταρτα όλων των ζώων και φυτών.
Η περίοδος της δικής μας κυριαρχίας θα αποτυπωθεί στο μελλοντικό αρχείο των απολιθωμάτων. Η σφραγίδα μας βρίσκονται παντού, από τη συσσώρευση των πλαστικών και του τσιμέντου μέχρι την έκρηξη των χειραγωγούμενων μορφών ζωής, όπως τα εξημερωμένα κοτόπουλα και οι σπόροι καλαμποκιού. Εχουμε αλλάξει τη μορφή του πλανήτη, τη ροή των ποταμών του, τη χημεία του αέρα και των ωκεανών, έχουμε δημιουργήσει πόλεις και δεξαμενές και έχουμε επανασχεδιάσει τη φύση. Σήμερα, μόλις το 4% των θηλαστικών του πλανήτη είναι άγρια – τα υπόλοιπα έχουν μεταμορφωθεί από εμάς για να μας θρέφουν ή να μας υπηρετούν. Εάν η ανθρωπότητα βρίσκεται όντως στο τιμόνι, τότε είναι μεθυσμένη. Οδηγούμαστε στην Ανθρωπόκαινο Εποχή δίνοντας ελάχιστη σημασία για τα φυσικά οικοσυστήματα ή τα κρίσιμα σημεία που αφορούν το κλίμα – ή ακόμη και την ίδια μας την ασφάλεια.
Πλέον, χρειάζεται να φτάσουμε στα δύο τελευταία στάδια – την αποδοχή και την ανοικοδόμηση – εάν θέλουμε να φτιάξουμε μια βιώσιμη Ανθρωπόκαινο. Ας επιτρέψουμε στους εαυτούς μας μια στιγμή πένθους και μετά ας πάρουμε όλοι τη θέση μας στο εργαστήρι αυτής της ιδιαίτερης περιόδου: Εχουμε το καθήκον να φτιάξουμε μια καλύτερη εποχή.
Ο κ. Τριαντάφυλλος Καρατράντος είναι δρ Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών. Κύριος ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.
Τα πρόσφατα βίαια επεισόδια στη Γαλλία είναι λογικό να προκάλεσαν συζήτηση σχετικά με τις αναλογίες που υπάρχουν με την Ελλάδα και κυρίως με την κατάσταση του Δεκεμβρίου 2008. Οπως σε όλες τις περιπτώσεις υπάρχουν ομοιότητες, αλλά και διαφορές. Ας ξεκινήσουμε από την παρατήρηση πως η Ελλάδα και η Γαλλία είναι οι δύο ευρωπαϊκές χώρες με την πλέον μακρά παράδοση στην κινηματική αντίδραση και βία. Ο αντισυστημισμός, με τις πολλές και διαφορετικές εκδοχές του, είναι μια δυναμική που συναντάμε και στις δύο χώρες και σε σημαντικό βαθμό είναι το κοινό στοιχείο σε μια πλήρως ετερογενή ριζοσπαστικοποίηση, η οποία παρατηρείται με μεγαλύτερη ένταση σε νέους ανθρώπους.
Τα πρόσφατα βίαια επεισόδια ήταν μια μορφή ξεσπάσματος αυτού του αντισυστημισμού. Μια ξεκάθαρη αντίδραση, χωρίς συγκεκριμένο υπόβαθρο, αιτήματα αλλαγής και με μια πλήρως ανομοιογενή σύνθεση. Καταστροφές ως μέσο έκφρασης οργής και ενός τυφλού και άναρθρου αντισυστημισμού. Προφανώς εδώ μπορεί κάποιος να δει αρκετές αναλογίες με τη βία του Δεκεμβρίου 2008. Ξεκινώντας από την αφορμή των επεισοδίων και στις δύο περιπτώσεις, δηλαδή τον φόνο ανηλίκου από αστυνομικά πυρά. Η αντίδραση ήταν ετερογενές ξέσπασμα βίας, ένα κράμα αντισυστημισμού, αντικυβερνητισμού, όπου η αστυνομία προβάλλει ως το φανερό και σκληρό χέρι του κράτους και των ελίτ, τις οποίες οι «εξεγερμένοι» εκλαμβάνουν ως προαιώνιους εχθρούς. Επίσης, είδαμε και στις δύο περιπτώσεις εκτεταμένες καταστροφές σε καταστήματα, δημόσια και ιδιωτικά κτίρια και περιουσίες, ένα ακόμη χαρακτηριστικό της τυφλότητας των επεισοδίων.
Εδώ όμως αρχίζουν και οι αποκλίσεις μεταξύ των δύο χωρών. Ξεκινώντας από τον διαφορετικό τρόπο αντίδρασης της αστυνομίας στην Ελλάδα το 2008 και στη Γαλλία το 2023. Περαιτέρω, η δομή του αντισυστημισμού, οι παράγοντες και οι τάσεις της ριζοσπαστικοποίησης είναι σημαντικά διαφορετικές. Στην Ελλάδα η κυρίαρχη δυναμική είναι πολιτική: σύστημα – αντισύστημα, βία – αντιβία, κεφάλαιο – αναρχία κτλ. Μία ριζοσπαστικοποίηση προς τα δύο άκρα του πολιτικού φάσματος, ακροαριστερά και ακροδεξιά, με κοινές συνισταμένες την οργή, τον διχασμό, τη μισαλλοδοξία και την εξύμνηση της βίας. Η συνθήκη που καθόρισε τον ετερογενή αντισυστημισμό στην Ελλάδα ήταν η περίοδος των μνημονίων και η ευρεία αντιμνημονιακή κοινότητα.
Στη Γαλλία βλέπουμε τη συνθήκη της ταυτοτικής αντίθεσης και αντιπαράθεσης να είναι κυρίαρχη. Οι κλειστές μεταναστευτικές κοινότητες, ορισμένες εκ των οποίων έχουν αποσχιστεί από τη γαλλική κοινωνία, λειτουργούν ως τροφοδότες ριζοσπαστικοποίησης. Προφανώς σε αυτό το σημείο πρέπει να τονιστούν και οι δομικές αιτίες που οδηγούν σημαντική μερίδα ανθρώπων στον κοινωνικό αποκλεισμό, οι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες. Ωστόσο, η αναζήτηση ταυτότητας και ανήκειν είναι αυτή που καθορίζει την πορεία και την εξέλιξη του αντισυστημισμού. Νέοι άνθρωποι που νιώθουν πως δεν ανήκουν πουθενά, αλλά και άλλοι πολίτες που θεωρούν πως το Ισλάμ και οι μουσουλμάνοι συνιστούν απειλή για την εθνική ταυτότητα και την ασφάλειά τους. Πάνω σε αυτή τη συνθήκη δομήθηκε ο ετερογενής αντισυστημισμός στη Γαλλία. Η ακροαριστερά αρνείται την ύπαρξη ισλαμιστικής ριζοσπαστικοποίησης, ενώ η ακροδεξιά χαρακτηρίζει συνολικά το Ισλάμ απειλή και κάθε μουσουλμάνο τρομοκράτη.
Υπάρχει όμως μία ακόμη κοινή συνθήκη η οποία είναι εξαιρετικά σημαντική. Η αστυνομία τόσο στη Γαλλία όσο και στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες, λειτουργεί για παρατεταμένο χρονικό διάστημα υπό συνθήκες πόλωσης. Αυτό οδηγεί στη συχνότερη χρήση νόμιμης βίας, κάτι που όμως εντείνει και την πιθανότητα υπερβολικής χρήσης βίας και αυθαιρεσίας. Αυτή η παράμετρος είναι κρίσιμη και πρέπει να βρεθεί ο τρόπος, ώστε και η αστυνομία να κάνει τη δουλειά της και τα περιστατικά αυθαιρεσίας να περιοριστούν, αλλά και σε καμία περίπτωση να μην εργαλειοποιούνται για να υπάρξουν ξεσπάσματα βίας.
Από την κατάσταση στη Γαλλία υπάρχει, τέλος, και ένα μάθημα που μπορεί να προκύψει για χώρες όπως η Ελλάδα. Το ζήτημα της ισλαμιστικής ριζοσπαστικοποίησης και της αποκοπής ολόκληρων κοινοτήτων από την κοινωνία, δεν προκύπτει σε μια στιγμή. Είναι μια μακρόχρονη διαδικασία, που έχει τις ρίζες της σε προβλήματα ενσωμάτωσης και σε πολιτικές που δεν λειτουργούν και εντείνουν την αίσθηση του παραπόνου και της διάκρισης. Η κρίση ταυτότητας νέων μεταναστών δεύτερης και τρίτης γενιάς είναι η συνθήκη που οδήγησε σε ριζοσπαστικοποίηση και αυτή στον βίαιο εξτρεμισμό και την τρομοκρατία που πλήρωσαν ακριβά τα τελευταία χρόνια χώρες όπως η Γαλλία. Πρέπει λοιπόν στην Ελλάδα να υλοποιήσουμε πολιτικές πρόληψης, ώστε να μη φτάσουμε στο σημείο της Γαλλίας. Ο αποτελεσματικότερος τρόπος να αντιμετωπίσει μια χώρα τη ριζοσπαστικοποίηση είναι μέσω της πρόληψης και της ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής.
Ο κόσμος είναι σε πανικό, γιατί από εδώ και πέρα θα ξεκινήσουν τα πάρα πολύ δύσκολα. Πολλοί μετανάστες πρώτης γενιάς δεν έχουν τη δύναμη να δουλεύουν άλλο»
«Ο κόσμος πρέπει να ξέρει ότι η πλειοψηφία των μεταναστών δεν θα καταφέρει να βγει στη σύνταξη, ό,τι και αν κάνει.. Δούλεψαν στην οικοδομή, στα χωράφια, στα ολυμπιακά ακίνητα και στα άλλα μεγάλα έργα. Καθάριζαν σπίτια και γραφεία, φρόντιζαν ηλικιωμένους και παιδιά. Εργάστηκαν τα πρώτα χρόνια σε καθεστώς ημιπαρανομίας και κατόπιν υφιστάμενοι συστηματικά διακρίσεις.
Η συμβολή τους στο ελληνικό «οικονομικό θαύμα» της εικοσαετίας 1990-2010 ήταν καθοριστική. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής, το «χρυσό» 2004 η συμβολή των μεταναστών στο ΑΕΠ ανήλθε σε 2,3%-2,8%. Σήμερα, οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται κοντά στην ηλικία συνταξιοδότησης. Όμως πολλοί φοβούνται ότι δεν θα καταφέρουν ποτέ να απομακρυνθούν από τον εργασιακό στίβο, καθώς δεν πληρούν τις τυπικές προϋποθέσεις για να βγουν στη σύνταξη.
Όπως εξηγούσε σε ανακοίνωσή της τον Σεπτέμβριο του 2022 η ΜΚΟ Generation 2.0, «οι μετανάστες, όπως και οι Έλληνες πολίτες, για να λάβουν το πλήρες ποσό της ελάχιστης σύνταξης (384 ευρώ) πρέπει να έχουν συμπληρώσει τουλάχιστον 20 έτη ασφάλισης. Όμως, για να το λάβουν, θα πρέπει να πληρούν μια επιπλέον προϋπόθεση: να αποδεικνύουν 40 χρόνια μόνιμης και νόμιμης δια-μονής στην Ελλάδα». Όσοι δεν πληρούν αυτή την προϋπόθεση, λαμβάνουν μειωμένη σύνταξη με αναλογία 1/40 για κάθε έτος που υπολείπεται. «Η απόδειξη των 40 ετών νόμιμης διαμονής είναι αδύνατη για την πλειονότητα των πολιτών τρίτων χωρών, καθώς ο μόνος τρόπος πιστοποίησης είναι οι άδειες διαμονής και η πρώτη συντονισμένη διαδικασία νομιμοποίησης στην Ελλάδα ξεκίνησε μόλις το 1998»
Τι έλειψε από τον ΣΥΡΙΖΑ και υπέστη πανωλεθρία; Τι δεν είχε το ΠΑΣΟΚ και έχασε την ευκαιρία να αναδειχθεί σε βασικό πόλο της αντιπολίτευσης; Ας αφήσουμε τα όποια τυχόν πλεονεκτήματα της κυβερνητικής πλευράς και ας εστιάσουμε στις κύριες συνιστώσες της αντιπολίτευσης.
Ο ΣΥΡΙΖΑ προέβαλλε διαρκώς μιαν απορριπτική στάση σε οτιδήποτε πρότεινε ή νομοθέτησε η κυβέρνηση. Ακόμη και όταν τα νομοθετήματα ικανοποιούσαν πάγιες θέσεις της αντιπολίτευσης, ο ΣΥΡΙΖΑ τηρούσε μιαν αντιδραστική και απορριπτική στάση. Έτσι μείωνε διαρκώς την αξιοπιστία του ακόμη και στο δικό του κοινό. Προσκολλημένος στο δικό του αφήγημα, που είχε ηττηθεί το 2019, επέμενε χωρίς καμία διάθεση αναστοχασμού και ανασχεδιασμού της στρατηγικής του.
Από την άλλη το ΠΑΣΟΚ αποδύθηκε σε έναν αγώνα να επιβληθεί ως κύρια αντιπολιτευτική δύναμη στην καλύτερη εκδοχή ή να καταξιωθεί ο Ανδρουλάκης ως αδιαμφισβήτητος ηγέτης στο μικρό αλλά καθαρό ΠΑΣΟΚ. Το πρόβλημά του ήταν ότι ο ηγέτης του ερχόταν με τη ρητορική του 80 και με σχεδόν μονοθεματική -τουλάχιστον την τελευταία περίοδο– αντιπολιτευτική ατζέντα: την ατζέντα των παρακολουθήσεων.
Τι έλειψε και τι λείπει και από τις δύο αντιπολιτευτικές δυνάμεις;
Η θετική αντιπρόταση. Αντιπρόταση ωστόσο που δεν θα περιορίζεται σε χιλιάδες προσλήψεις και σε εκατομμύρια ευρώ αλλά σε ένα πρόγραμμα βασικών θέσεων και μεταρρυθμίσεων. Αντί να ζητούν χιλιάδες προσλήψεις υγειονομικών, χρειάζεται να προτείνουν ένα νέο ΕΣΥ στο πλαίσιο του οποίου οι άκρως απαραίτητες νέες προσλήψεις θα βρεθούν σε ένα αποτελεσματικό σύστημα υγείας που θα περιθάλπει πρωτίστως τους μη έχοντες, τους συνταξιούχους και τους εργαζόμενους του μέσου και κατώτερου οικονομικού επιπέδου. Και αποτελεσματικό ΕΣΥ σημαίνει αποφυγή διαφθοράς, σπατάλης και κατεστημένων συμφερόντων μέσα και έξω από αυτό, τα οποία το λυμαίνονται.
Συναφής με το ΕΣΥ είναι και ο στόχος του βασικού εισοδήματος. Ένα σοσιαλδημοκρατικό ή αριστερό κόμμα έχει χρέος να φροντίζει τους εργαζόμενους που στην οικονομική κρίση και στην ανεργία βρίσκονται στο φάσμα της ανέχειας. Το βασικό εισόδημα πρέπει να προβάλλεται μαζί με τους πόρους (φόρους κτλ.) που θα το στηρίζουν. Αν η λογική της καπιταλιστικής οικονομικής πολιτικής είναι ότι η αγορά θα λύσει αυτόματα όλα τα προβλήματα, η φιλοσοφία της αριστεράς ταυτίζεται με την προστασία των εργαζομένων και των ανέργων. Κι αυτός ο στόχος επιτυγχάνεται με την εξασφάλιση πόρων από τους έχοντες.
Στο κοινωνικό πρόγραμμα οποιασδήποτε σημερινής προοδευτικής στρατηγικής είναι και η στοίχιση με τα αναδυόμενα κοινωνικά κινήματα (ανθρώπινα δικαιώματα, φεμινισμός, οικολόγοι, λοατκι, άστεγοι, Black life matters κτλ.). Ένα προοδευτικό κόμμα οφείλει να συζητά με τα κινήματα αυτά, να κατανοεί τα προβλήματα που τα γέννησαν και να παράγει πολιτικές που θα επιλύουν τα προβλήματα και όχι να τα εργαλειοποιεί στο πλαίσιο της αντιπολιτευτικής του απλώς τακτικής. Συνυφασμένη με τα κινήματα αυτά είναι και η προάσπιση της διαφορετικότητας, η οποία σε όλες της τις εκφάνσεις απαιτεί τη στήριξη και την υπεράσπιση κάθε φιλελεύθερου προοδευτικού πολίτη.
Στην πολιτική σφαίρα ένα προοδευτικό κόμμα επιβάλλεται να υπηρετεί τη δικαιοσύνη, τη διαφάνεια και την ενεργό πολιτική συμμετοχή όλων των πολιτών. Η δικαιοσύνη προσφέρει ασφάλεια και προϋποθέτει απόσταση των κομμάτων από τους θεσμούς της ( π.χ. να απεμπλακεί η εκτελεστική εξουσία από τη δικαιοσύνη και την εκλογή της ηγεσίας της). Η διαφάνεια εξασφαλίζει τη δυνατότητα ελέγχου (σε διορισμούς, προμήθειες, δαπάνες κτλ.) και δυσχεραίνει τον αθέμιτο πλουτισμό οποιουδήποτε σε βάρος των δημοσίων εσόδων. Η Διαύγεια ήταν ένα μεγάλο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση. Η ενεργός συμμετοχή των πολιτών στις δημόσιες υποθέσεις λειτουργεί τόσο ως παράγοντας ελέγχου και αποφυγής κάθε ασυδοσίας όσο και ως αιτία ενός συστήματος προσφοράς και δημιουργικής εξέλιξης. Τέλος, ο συντονισμός της παραγόμενης πολιτικής με τις εξελίξεις επιβάλλεται να συμπεριλάβει και τα εκάστοτε αναφυόμενα ζητήματα, όπως πριν δυο δεκαετίες η κλωνοποίηση και τα λίγα τελευταία χρόνια η τεχνητή νοημοσύνη. Ένα προοδευτικό κόμμα χρειάζεται επεξεργασμένες θέσεις για παρόμοια κρίσιμα ζητήματα χωρίς αποθέωση ή δαιμονοποίηση της τεχνολογικής εξέλιξης.
Κλείνοντας αυτές τις σκέψεις επαναφέρω το αρχικό ερώτημα στο οποίο προσπάθησα να απαντήσω: Τι χρειάζεται να κάνει ένα προοδευτικό κόμμα στις μέρες μας; Σίγουρα όχι άγονη αντιπολίτευση απλώς με άρνηση κάθε μέτρου που παίρνει η κυβέρνηση αλλά αντιθέτως θετικές προτάσεις και εφικτές με άξονα την κάλυψη των αναγκών των φτωχότερων κοινωνικών στρωμάτων.
Σε συνέντευξή του στο ΒΗΜΑ της 21ης Μαΐου ο σημαντικός Γερμανός πεζογράφος Μπέρχαρντ Σλινκ μιλώντας για ένα θεατρικό του έργο, την «20η Ιουλίου», σημειώνει ότι η νέα γενιά δεν είναι απολιτική αλλά ενδιαφέρεται για τα λεγόμενα single issues, την κλιματική αλλαγή, τη φύση, τη διαφορετικότητα, τη σεξουαλική ταυτότητα.
Με αφορμή αυτήν την πολύ σημαντική παρατήρηση του Γερμανού πεζογράφου και τις δικές μου παρατηρήσεις από την πολιτική στάση των μαθητών μου, μαθητών λυκείου, σημειώνω μερικές σκέψεις για τον τρόπο με τον οποίο βλέπω την πολιτική ωρίμανση ενός νέου.
Το πρώτο αναγκαίο βήμα στην πολιτική εξέλιξη της σκέψης των νέων είναι, κατά τη γνώμη μου, η επαφή με την ειδησεογραφία, με την ερμηνευτική δημοσιογραφία, και όχι με την παρακολούθηση ενός δελτίου ειδήσεων. Διαβάζοντας συγκεκριμένους, επιλεγμένους, δημοσιογράφους που αναλύουν τα τρέχοντα θέματα της εσωτερικής αλλά και της διεθνούς πολιτικής, μπορεί ένας νέος σταδιακά να αρχίσει να διαμορφώνει τη δική του ματιά. Ωστόσο το επόμενο βήμα, κατά την άποψή μου πάντα, δεν μπορεί να είναι η επιλογή κομματικής στέγης και ταυτότητας. Το δεύτερο βήμα νομίζω ότι θα πρέπει να είναι η τοποθέτησή του ως προς τον πολιτικό άξονα στα δίπολα «συντηρητικός – προοδευτικός», «φιλελεύθερος ή αυταρχικός», και «κρατιστής ή αντικρατιστής» σε επίπεδο οικονομίας. Αφού κατασταλάξει ως προς αυτά τα δίπολα, έχει πολιτικοποιηθεί, δηλαδή έχει ωριμάσει πολιτικά. Το τρίτο βήμα, το οποίο δεν είναι πάντοτε εφικτό ίσως ούτε απαραίτητο, είναι να επιλέξει και κομματική στέγη. Στην εποχή μας με την κομματοκρατία και με την εκμετάλλευση του κράτους από τα κόμματα, η απέχθεια που νιώθουν οι πολίτες και οι νέοι δεν είναι καθόλου ασυνήθιστη στάση.
Εκείνο λοιπόν που διαπιστώνω στους περισσότερους νέους που έχουν μια πολιτική έκφραση και έναν πολιτικό προβληματισμό είναι ότι πρώτα επιλέγουν ή απορρίπτουν πολιτικό αρχηγό -όχι σπάνια με κριτήρια lifestyle ή εμφανισιακά- και έπειτα με βάση τον πολιτικό αρχηγό που τους ικανοποιεί ή τους απωθεί, ψηφίζουν το άλφα ή βήτα κόμμα.
Έτσι όμως δεν μπορούμε να ελπίζουμε ότι οι νέοι θα αποτελέσουν στο μέλλον μια δύναμη εξέλιξης και προόδου για τη χώρα, γιατί μπαίνοντας σε κομματικές στενωπούς διαιωνίζουν απλώς την κομματοκρατία και υπονομεύουν την ελεύθερη δημοκρατική έκφρασή τους.
Θεσμοί 